هشدار بازگشت به دیپلماسی احمدی‌نژادی

نگاهی به فهرست برخی مهمان‌های خارجی مقامات کشور یا سفرهای مقامات ایران به کشورهای دیگر، بیش از هر چیز یادآور دیپلماسی در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد است.

به گزارش فرارو، اخیراً رئیس مجلس کشور اتیوپی به ایران آمد. هرچند کشوری مهم مانند اتیوپی را نمی‌توان با مجمع‌الجزایر کومور یا سنت وینسنت که در دوران احمدی‌نژاد نام‌شان شنیده می‌شد مقایسه کرد؛ اما نگاهی به این که اتیوپی در ایران سفارت ندارد و عملاً ارتباط اقتصادی میان دو کشور برقرار نیست این سوال را به وجود می‌آورد که آیا راهبردی برای این تعاملات طراحی شده یا صرفاً به دنبال نشان دادن این هستیم که کشور سیاست خارجی فعال دارد؟ فارغ از این که رفت‌وآمدهای مذکور سودی دارد یا ندارد.

سیاست خارجی شاخص احمدی‌نژادی

محمود احمدی‌نژاد در دوره خاصی ریاست‌جمهوری ایران را بر عهده داشت و از لحاظ سیاسی هم چهره خاصی محسوب می‌شد. در آن دوره به خصوص پس از افزایش تحریم‌های بین‌المللی ایران، این تلاش صورت می‌گرفت که بعضی فعالیت‌ها در حوزه سیاست خارجی به معنی یارکشی در صحنه بین‌المللی، فعال بودن دیپلماسی در عین القای منزوی بودن ایران و البته ترسیم عمق استراتژیک تهران در صحنه بین‌المللی تفسیر شود. در واقع ایران با یک پرونده امنیتی در سازمان ملل روبرو بود که آن زمان هم افقی برای حل آن در چارچوب مذاکرات با ۶ قدرت جهانی دیده نمی‌شد. به همین دلیل با توجه به نگاه خاص احمدی‌نژاد به مسائل بین‌المللی و مدیریت جهانی که در اظهارات و سخنرانی‌های خارجی او هم بازتاب پیدا می‌کرد، بعضی اتفاق‌های عجیب در عرصه سیاست خارجی ایران رخ می‌داد.

دیدار احمدی‌نژاد و احمد عبدالله سامبی، رئیس‌جمهور کومور در تهران - خرداد ۱۳۸۷

گاهی در این میان، نام کشورهایی شنیده می‌شد که پیش از این در اخبار ایران جایی نداشتند. کشورهایی که بیشتر مربوط به آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی بودند مثلاً احمدی‌نژاد در اسفند ۱۳۸۷ سفری به کنیا، جیبوتی و مجمع‌الجزایر قمر یا کومور داشت. در کومور، چهار یادداشت تفاهم میان دو طرف امضا شد که هیچ وقت نتیجه آن مشخص نشد. ایران در کومور دفاتری ایجاد کرد و رفت و آمدهایی سیاسی میان دو طرف انجام شد. اما هیچ وقت به طور مشخص فواید اقتصادی، سیاسی و امنیتی این ارتباط برای ایران اعلام نشد. کومور هم از جمله کشورهایی بود که پس از رخداد حمله به سفارت عربستان، رابطه خود را با ایران قطع کرد. سنت وینسنت و گرنادینها در دریای کارائیب هم یکی از همین نمونه‌ها بود. جیبوتی هم آن زمان در همین فهرست قرار می‌گرفت و آن‌ها هم بعد از قضیه سفارت عربستان با ایران قطع ارتباط کردند.

علاوه بر این که فواید این ارتباطات مشخص نیست، این را می‌دانیم که ارتباطات مذکور برای ایران خالی از هزینه نبود. ایران در این مسیر هزینه می‌کرد که بعداً ارقام آن در رسانه‌های داخلی و مجلس هم منعکس شد. هزینه‌هایی مثل ساخت فرودگاه ۷ میلیون دلاری در سنت وینسنت و گرنادینها، ساخت پارلمان جیبوتی و پرداخت‌ وام به کشورهای دیگر از بولیوی و ونزوئلا تا سریلانکا، در این مسیر قرار می‌گیرد. از آن زمان تا امروز، منتقدان می‌گویند راهبردی برای این گونه کمک‌ها و فعالیت‌ها وجود نداشته اما کارکرد تبلیغاتی چشمگیری داشته است.

پرهیز از دچار شدن به این نوع از دیپلماسی

ایران در حال حاضر و از لحاظ بین‌المللی، تقریباً در همان شرایط دوران احمدی‌نژاد است. با این تفاوت که به دلیل تغییر ائتلاف‌ها در سطح جهان، تلاش‌های متعدد برای امنیتی‌زدایی از شرایط خود در نظام بین‌الملل و توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، امروز مانند دهه هشتاد و تا پیش از ۱۳۹۴، غرب و شرق را یکجا در برابر خود نمی‌بیند. اما روی دیگر سکه را هم باید دید. ایران دیگر همان شرایط دهه هشتاد را از لحاظ توان اقتصادی ندارد و در شرایط نه جنگ – نه صلح فعلی که مشخص نیست شرایط خارجی کشور به کدام سمت می‌رود، راهبردی نیز در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی دیده نمی‌شود. به خصوص این که چشم‌اندازی برای حل مسائل یا حداقل کاهش تنش با کشورهای غربی و دست کم اروپا نیز وجود ندارد. در چنین شرایطی به رغم این که رفت و آمدهای دیپلماتیک با کشورهای منطقه و قدرت‌هایی مانند روسیه و چین در جریان است،‌ سفر هیئت اتیوپیایی به ایران سوال‌برانگیز است.

استقبال پرویز داوودی، معاون اول رئیس‌جمهور از رالف ادوارد گونسالوس، نخست‌وزیر سنت وینسنت و دگرنادنیس،  ۱۳۸۸

ایران در اتیوپی سفارتخانه و کادر دیپلماتیک دارد اما اتیوپی سال‌هاست که دارای چنین تشکیلاتی در ایران نیست. روابط اقتصادی نیز میان دو کشور وجود ندارد. آخرین آمار به ما می‌گوید که در سال ۱۴۰۲، ۱۰ مورد صادرات به ارزش ۱.۵ میلیون دلار از ایران به اتیوپی انجام شده است. نکته این که روابط تهران و آدیس‌آبابا به همان دلایل مشابهی که طی دهه‌های گذشته روابط تهران و بعضی کشورهای منطقه دچار تنش یا قطع شده بود، در سال‌های پیشین با فرازونشیب نیز همراه بوده. به خصوص این که روابط ایران و اتیوپی تابعی از مسائل مربوط به درگیری میان کشورهای آفریقایی از جمله اتیوپی، اریتره و مصر است.

اتیوپی کشور گمنام و بی‌اهمیتی نیست. ۱۱۷ میلیون نفر جمعیت دارد و در یکی از استراتژیک‌ترین نقاط جهان یعنی شاخ آفریقا واقع شده. ظرفیت‌های بالایی دارد، عضو بریکس است و ایران می‌تواند یکی از طرف‌های کاری آن باشد. اما توجه به این نکته بسیار مهم است که با توجه به تجربیات پیشین، راهبرد و نقشه راه اینگونه روابط و تلاش‌های دیپلماتیک باید برای جامعه بیان شود و از آن مهم‌تر، جامعه نتایج آن را ببیند.

تماشاخانه

الگویی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی / شهرهایی که در برابر سیل مسلح می‌شوند (فیلم)

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

فیلم های دیگر