محدودیت و مجازات ، راه "افزایش جمعیت" نیست

عصر ایران - اخیرا فوریت طرح " پیشگیری از کاهش رشد جمعیت" در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است .

این طرح  با هدف جلوگیری از پیری جمعیت کشور نوشته شده است، اما ایراداتی اساسی درون خود دارد که مهم ترین آنها ایجاد انواع ممنوعیت ها و محدودیت ها و نداشتن نگاهی ایجابی و تشویقی در موضوع ازدیاد جمعیت است.

همه کارشناسان بر این مساله که باید راهکارهایی برای رشد منظم و منطقی جمعیت کشور و جلوگیری از پیری آن ارایه شود هم عقیده هستند و غالب آنها نیز نگران پیر  شدن متوسط سنی جمعیت کشور می باشند، اما اینکه با چه شیوه ای به این هدف رسید ، محل اختلاف است.

نمایندگان ارایه دهنده طرح "پیشگیری از کاهش رشد جمعیت " ظاهرا  بر مبنای طرحی که ارایه داده اند، راهکار تنبیه و مجازات را در پیش گرفته اند و بر این گمان هستند که اگر جلوی ارایه خدمات رایگانی چون "وازکتومی" را بگیرند و مجازات مرتکبان "سقط جنین"را افزایش دهند، جلوی کاهش رشد جمعیت کشور را خواهند گرفت.

البته در نگاه اینان اقداماتی از قبیل چرخاندن 180 درچه ای فرمان تبلیغات رشد جمعیتی کشور از آنچه که در دو دهه گذشته بر مبنای " دو بچه کافی " بوده است، به سمت تبلیغ خانوارهای  "3 یا 4" فرزندی  و نیز ارایه مشوق های کم فروغی چون کمک مالی اندک و محدود به خانوارها برای فرزند آوری و... نیز دیده می شود.

اما بسیار بعید می نماید که با چنین راهکارهایی بتوان به هدف پیشگیری از کاهش رشد جمعیت رسید، چه آنکه دلایل کاهش رشد جمعیت کشور در یک دهه گذشته بسیار پیچیده تر از این است.

عده زیادی از کارشناسان دلایل کاهش رشد جمعیت کشور را در چند عامل مشخص می دانند : افزایش مشکلات اقتصادی طبقات متوسط ، کاهش میل و انگیزه و بالا رفتن سن ازدواج، تغییر الگوی زندگی طبقات متوسط شهری و حتی روستایی، افزایش مشکلات روانی و افسردگی در بین قشر قابل توجهی از مردم و...

با یک نگاه ساده به علل ریشه ای کاهش رشد جمعیت می توان متوجه این نکته شد که طرح پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور نه تنها کمک عمده ای نخواهد بود بلکه تنها با ایجاد محدودیت ها و افزایش مجازات برخی اقدامات غیر قانونی، نرخ خدمات زیر زمینی و غیر قانونی همچون سقط جنین را بالا خواهد برد و از سوی دیگر کاهش خدمات در بخش های بهداشتی و جلوگیری از بارداری می تواند خطرات ناشی از بروز بیماری هایی چون " اچ آی وی" و " هپاتیت "و... را به ویژه در بین نسل جوان ازدواج نکرده  تشدید کند.

اگر نگاهی اصولی و ریشه ای به مساله کاهش رشد جمعیت کشور داشته باشیم ، باید ابتدا به این سوال مبنایی پاسخ دهیم که به دنبال افزایش چه نوع جمعیتی هستیم؟

آیا تنها مراد و منظور بالا بردن جمعیت کشور به هر قیمتی است؟ و آیا این جمعیت افزوده شده نیازمند تربیت مناسب، آموزش و امکانات رفاهی و ... نخواهد بود؟

اتفاقا در مطالعات کلاسیک مربوط به جمعیت یکی از علل بالا بودن میزان زاد و ولد خانوارها در اقصی نقاط جهان ، مساله "فقر" است . غالبا افراد و خانواده های فقیر تر فرزندان بیشتری داشته و دارند و خانواده های طبقه متوسط و بالای جوامع چون دغدغه هایی چون تامین تربیت  و امکانات مناسب برای فرزندان خود را بیشتر داشته و دارند، در زمینه فرزند آوری احتیاط بیشتری به خرج می دهند.

با یاد آوری این نکته به بحث اصلی مطرح شده برمی گردیم . آیا طرح پیشگیری از کاهش رشد جمعیت آن گونه که در مجلس شورای اسلامی ارایه شده است خواهد توانست به هدف پیش گفته برسد؟

بسیار بعید می نماید. البته باید آن سوال مبنایی را از نمایندگان ارایه دهنده طرح پرسید که از نگاه آنها آیا تنها کمیت جمعیتی مهم است و مسایلی از قبیل کیفیت نسل افزوده شده بعدی به جمعیت کشور نیز مهم است یا نه؟
آیا آموزش و تربیت صحیح و برخورداری نسل آینده از امکانات مناسب جهت رشد و بالندگی نیز مد نظر آقایان است یا اینکه آنها تنها می خواهند بر لشکر بیکاران و دستفروشان و دهها و صدها مشکلاتی که هم اکنون در حواشی شهرهای بزرگ با آنها دست و پنجه نرم می کنیم ، بیفزایند؟

در پایان ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که غالب کارشناسان نگران کاهش رشد جمعیت کشور و پیر شدن آن هستند، اما در زمینه تاکتیک ها و شیوه های درست و مناسب برای جلوگیری از پیری جمعیت کشور به نظر می رسد راهکارهای ریشه ای را باید در مسایل اقتصادی، افزایش امید به آینده، ایجاد نشاط اجتماعی، ارایه مشوق های مناسب برای ازدواج و در نهایت فرزند آوری و... جستجو کرد نه در ایجاد محدودیت و تشدید مجازات.

یادآوری مثال ممنوعیت ماهواره برای نمایندگان محترم ارایه دهنده طرح " پیشگیری از کاهش رشد جمعیت" در این زمینه ضروری به نظر می رسد. آیا تصویب طرح ممنوعیت ماهواره دو دهه پیش در مجلس توانست جلوی ورود و دریافت امواج ماهواره ای به کشور را بگیرد؟