کارشناس مسائل آموزشی: روش آموزش ما ماشین محور است/ مدارس معلم محورند نه دانش‌آموز محور

یک کارشناس جامعه‌شناسی و مسائل آموزشی معتقد است که مدارس ما متأسفانه معلم محور است و نه دانش‌آموز محور! معلمان دغدغه‌های مختلفی دارند و برای تامین مخارج خود ساعت‌ها تدریس خصوصی انجام می‌دهند تا کسب درآمد کنند؛ طبیعی است که چنین افرادی نمی‌توانند به‌خوبی به کودکان آموزش دهند.

« ما باید دانش‌آموز امروز را برای 12 سال بعد تربیت کنیم نه حتی برای امروز در حالی که نظام تحصیلی و کتب آموزشی امروز ما دانش‌آموزان را حتی برای امروز تربیت نمی‌کنند بلکه آنان را برای دیروز تربیت می‌کنند.» این‌ها بخشی از سخنان رئیس‌جمهوری کشورمان در روز بازگشایی مدارس در اول مهر بود. سخنانی که کارشناسان و متخصصین آن را تائید کردند. موضوعی که نشان‌دهنده‌ی وجود مشکلات اساسی در سیستم آموزشی کشور است.

هم‌زمان با بازگشایی مدارس، بحث تعلیم و تربیت و نوع آموزش بازهم خبرساز شد. سیستم آموزشی کشور مدت‌ها است که موردانتقاد کارشناسان و متخصصین است؛ حجم بالای مطالب کتب درسی، نبود مطالب تخصصی در کتاب‌ها، تلاش برای کسب نمره، نبود رضایت شغلی برای معلمان، ازدحام بیش‌ازحد کلاس‌های درس، ارزش‎گذاری‌های اشتباه، همه و همه فقط گوشه‌ای از مشکلات سیستم آموزشی کشور است. مشکلاتی که تقریباً فقط سالی یک‌بار و با شروع سال تحصیلی جدید به آن پرداخته می‌شود.

واقعیت این است که همان‌طور که درگذشته اعلام می‌شد، مدرسه خانه دوم دانش‌آموزان است. محصلان هرروزه نیمی از وقت خود را در مدارس و باهدف تعلیم و تربیت می‌گذارند. طبیعی است که حساسیت بر این بخش آموزشی باید بیش‌ازحد باشد. کودکان در مدارس باید درست زندگی کردن و مهارت‌های زندگی را یاد بگیرند؛ از نیازهای اولیه مانند نوع تغذیه، برقراری ارتباط مؤثر و مسائل جنسی تا مهارت‌های مختلفی ازجمله کار با کامپیوتر، فراگیری زبان خارجی و حتی آموزش آشپزی! موضوعی که همواره موردانتقاد و بحث قرار می‌گیرد این است که دانش‌آموزان اگر این مهارت‌ها را در مدارس یاد نگیرند قرار است در کجا و در چه سنی فرابگیرند؟ اگر مدرسه فقط محل رقابت برای کسب نمره باشد قطعاً نباید انتظار این را داشته باشیم که افرادی خودساخته، معتدل و بامهارت را تحویل جامعه بدهیم.

متأسفانه معلمان کشور دغدغه‌ی معیشتی دارند

امان‌الله قرایی مقدم، کارشناس مسائل اجتماعی و آموزشی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ و با اشاره به سخنان اخیر روحانی در خصوص وضعیت آموزش در مدارس کشور گفت: سخنان رئیس‌جمهوری در مورد این‌که مدارس ما دانش‌آموزان را برای دیروز تربیت می‌کنند کاملاً درست است. عمل‌گرایان و کارکردگرایان در یک قرنِ گذشته نیز می‌گفتند که ما باید فرد را برای زندگی در جامعه تربیت کنیم.

این کارشناس بابیان اینکه کلاس‌های درس باید شاگرد محور باشد؛ خاطرنشان کرد: فرد باید برای زندگی در جامعه آماده شود؛ کلاس درس باید محلی برای پرسش و پاسخ باشد نه اینکه دانش‌آموز دیپلم ریاضی خود را می‌گیرد اما هنوز نمی‌تواند مساحت دایره را محاسبه کند؛ روش تربیتی و آموزشی ما به‌جای اینکه مکاشفه‌ای باشد ماشین محور است. شاگرد تا سؤالی از معلم می‌کند یا تنبیه می‌شود و یا معلم خودش را به آن را می‌زند؛ متأسفانه کلاس‌های درسِ ما معلم محور است.

قرایی مقدم ادامه داد: ما درس می‌خوانیم تا مهارت‌های زندگی یاد بگیریم و برای حضور در جامعه آماده شویم نه اینکه فقط مطالب را حفظ کنیم. آشپزی، خیاطی و سایر مهارت‌ها موضوعاتی است که دانش‌آموزان باید یاد بگیرند. سخنان روحانی در روز اول مهر کاملاً صحیح بود، ما باید دانش‌آموزانی را مورد تشویق قرار دهیم که بتوانند مسائل را از راه‌های دیگری غیرازآن چیزی که ما گفتیم حل کنند.

بهترین، خوش‌چهره‌ترین و منظم‌ترین افراد باید به‌عنوان معلم انتخاب شوند

این کارشناس با تأکید بااینکه کلاس‌های درس باید 25 نفر باشد نه 40 نفر، تصریح کرد: معلمان باید متخصص باشند، معلمی شغل بسیار بزرگ و مقدسی است، نمی‌شود که سرایدار مدرسه‌ای را به دلیل آن‌که دیپلم دارد به‌عنوان معلم انتخاب کنیم و بر سر کلاس درس بفرستیم. بهترین و متخصص‌ترین معلمین باید برای دوره‌ی ابتدایی انتخاب شوند نه دبیرستان! زیرا دوره ابتدایی پایه و اساس است.

قرایی مقدم افزود: معلم باید از شرایطش رضایت داشته باشد تا بتواند با آسودگی خاطر به دانش‌آموزان مطالب را ارائه دهد. به‌طور مثال ژاپن در سال 3 بار پاداشی معادل حقوق و چند برابر آن را به معلمین خودپرداخت می‌کند؛ معلم نباید دغدغه تامین مخارج خود را داشته باشد. برخی از معلمان برای تامین مخارج زندگی خود ساعت‌ها تدریس خصوصی انجام می‌دهند تا زندگی خود را بچرخانند.

این کارشناس بابیان اینکه معلمان باید از هر لحاظ صحیح و سالم باشند تصریح کرد: این‌گونه نباشد که معلمین کور و کچل را به سر کلاس درس بفرستیم؛ من با طرحی که اخیر مصوب شده است کاملاً موافقم! معلم باید زیبا و خوش‌صحبت باشد زیرا اگر چیزی جز این باشد تمام حواس دانش‌آموزان به دنبال چهره و ظاهر نامناسب معلم است. بهترین و خوش‌چهره‌ترین و منظم‌ترین افراد باید به‌عنوان معلم انتخاب شوند زیرا معلمان ماشین تولید نمی‌کنند بلکه انسان تربیت می‌کنند.

دغدغه معلمان باید مرتفع شود

او ادامه داد: دغدغه معیشتی، مالی، بیمه‌ای و غیره معلمان باید مرتفع شود زیرا اگر این‌گونه نباشد معلم آرامش ندارد و با یک حرف خود در کلاس می‌تواند کلِ کلاس را خراب کند. همیشه می‌گویند معلم برکت است! خوب این برکت حقوق و مزایا هم می‌‌خواهد؛ معلم باید رضایت کامل از شرایطش را داشته باشد.

قرایی مقدم با تأکید بر اینکه هرزمان افراد متخصص و آموزشی بر سرکار بیایند می‌توانیم به مرحله رضایت و پیشرفت برسیم، گفت: اینکه یک پزشک و یا مهندس را بگذاریم برای بخش آموزش طبیعی است که به مشکل می‌خوریم و نمی‌توانیم پیشرفتی داشته باشیم. هرگاه سکان تعلیم و تربیت را به دست متخصصان بدهیم می‌توانیم به آینده آموزشی کشور امیدوار باشیم؛ به‌طور مثال آمریکا و ژاپن را «معلمان» به اینجا رساندند. امنیت شغلی؛ رضایت مالی و آرامش خاطر معلمان باعث می‌شود تا آن‌ها نیز بدون دغدغه به کار تعلیم و تربیت و ساخت انسان بپردازند؛ موضوعی که در ایران اصلاً به آن بهایی داده نمی‌شود.