میراثی از دوره پهلوی در حال نابودی است / تا قبل از ثبت ملی سالم بود و بعد ویران شد / جایی که «نور» را به هرسین آورد (فیلم)

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ ساختمان برق صنعتی هرسین، نخستین واحد صنعتیِ ثبت‌شده از این شهرستان در فهرست آثار ملی صنعتی استان کرمانشاه است. در واقع، قدیمی‌ترین ساختمان صنعتی ثبت ملی‌شده در این استان همین کارخانه برق صنعتی هرسین است. قدمت آن به دوره پهلوی دوم، یعنی سال ۱۳۳۲، بازمی‌گردد. زمین کارخانه توسط یکی از خیرین مشهور هرسین، حاج علی ناصری، وقف شد. خود او برای تأمین برق شهر دو موتور ۲۰۰ واتی و ۳۰۰ کیلوواتی خرید تا برق هرسین را تأمین کند. نکته جالب این‌جاست که بعدها کارخانه به‌صورت سهام‌بری بین مردم و شهرداری تقسیم شد و در نهایت خریداری شد؛ به همین دلیل مردم هرسین خود را سهام‌دار این مکان می‌دانند.

در استان کرمانشاه، نخست شهر کرمانشاه برق‌دار شد، سپس اسلام‌آباد، و هرسین تقریباً سومین شهری بود که روشنایی برق را تجربه کرد. موتورهای این کارخانه از تهران خریداری شده بودند و جالب‌تر آن‌که فردی که سال‌ها با این ماشین‌آلات کار کرده، هنوز در قید حیات است و توانایی راه‌اندازی دوباره آن‌ها را دارد.

هرسین در ابتدا تنها با دو دستگاه موتور و در ساعات محدودی برق داشت. دکل‌های اولیه برق نیز توسط حاج علی ناصری ساخته شد؛ او برای این کار بخشی از درختان باغ خود را قطع کرد، چرا که به هرسین عشق می‌ورزید و از هر راهی برای پیشرفت شهر کمک می‌کرد. در همان سال‌ها مهندسانی از تهران ــ از جمله یک مهندس ارمنی ــ به هرسین آمدند تا راه‌اندازی موتور‌ها، کار با تجهیزات و آموزش نیروهای محلی را برعهده بگیرند. فردی که امروز نیز قادر به راه‌اندازی این کارخانه است، از تربیت‌یافتگان همان مهندسان تهرانی است.

با افزایش جمعیت، نیاز به نیروی برق بیشتر شد و برنامه خرید یک موتور جدید مطرح شد. هم‌زمان اداره برق هرسین نیز اقدام به تهیه ژنراتورهای جدید کرد تا در زمان‌های مختلف، از طریق آن‌ها برق شهر را تأمین کند.

حاج علی ناصری هنگام خرید تجهیزات تنها نیمی از مبلغ را پرداخت و نیم دیگر را با فروش سهام تأمین کرد؛ او باور داشت تا زمانی‌ که مردم در کاری شریک نباشند، در نگهداری و حفاظت از آن مشارکت نمی‌کنند. گفته می‌شود در مجموع حدود ۲۰۰ سهم فروخته شد که بخشی از آن متعلق به شهرداری و بخش دیگر متعلق به مردم هرسین بود.

تا زمانی که کارخانه در فهرست ملی ثبت شد، تمامی سیم‌کشی‌ها و تجهیزات سر جای خود بودند. یعنی تا پیش از سال ۹۸، تمام دستگاه‌ها سالم و دارای سیم بودند. اما پس از ثبت ملی و به‌دلیل اختلاف میان اداره برق، شهرداری و میراث فرهنگی، کارخانه رها شد. مردم هرسین همچنان این مکان را دوست دارند و خواهان احیای دوباره آن هستند.

کارخانه برق ساعت کاری مشخصی داشت: از ۶ صبح تا ۱۲ شب. از نیمه شب تا ۶ صبح، هرسین خاموش می‌شد تا دوباره برق وصل شود. اکنون نیز درخت انجیری در دل بنای قدیمی ریشه دوانده و اگر هرچه سریع‌تر قطع نشود، می‌تواند ساختمان را کاملاً تخریب کند.

در دوره‌ای که این مکان رها شده بود، شهرداری مدتی از آن به‌عنوان پارک موتوری استفاده کرد؛ کارگران آنجا جمع می‌شدند، تقسیم کار می‌کردند و زباله‌دان‌ها و تجهیزات شهرداری نیز در همین محل نگهداری می‌شد. در نهایت، با پیگیری فرماندار وقت هرسین، دکتر شاه‌آبادی، این ساختمان در سال ۹۸ ثبت ملی شد. تا آن زمان ژنراتورها هنوز سالم بودند، اما پس از خروج نیروهای شهرداری و رها شدن محل، روند تخریب و دزدی آغاز شد. معتادان و افراد بی‌خانمان وارد ساختمان شدند و بخش زیادی از سیم‌ها و تجهیزات را به سرقت بردند.

بیشتر بخوانید:

ساعت آبی یا محراب ساسانی؟ دروازه عظیم، حوض مقدس و قلعه مرموز : چه بر سر معبد باستانی ساسانیان در هرسین آمد؟ (فیلم)

تماشاخانه

الگویی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی / شهرهایی که در برابر سیل مسلح می‌شوند (فیلم)

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

فیلم های دیگر